«خلّاقیت در پژوهش» به کمک مرکز تحقیقات آمد؛
آغاز فصلی جدید در معاونت علمی ریاست جمهوری؛
چرا معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری باید به سمت تحقق اقتصاد دانشبنیان حرکت کند؟
با اضافه شدن عبارت «اقتصاد دانشبنیان» به عنوان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و انتصاب روح الله دهقانی فیروزآبادی به سمت «معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری»، در این گزارش به اهمیت و ضرورت این تغییر در منظومه فکری رهبرمعظم انقلاب پرداخته‌ایم.
گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا_معصومه شیری؛ «اقتصاد دانشبنیان» از آن عبارت‌هایی است که همه‌ی ما بار‌ها و بار‌ها آن را شنیده‌ایم؛ راهبردی مهم در پیشرفت کشور که از سال‌ها قبل مورد تاکید رهبرانقلاب قرار گرفته بود و نتیجه‌ی آن امروز در قالب بیش از ۷۶۰۰ شرکت دانشبنیان نمایان شده است. شرکت‌هایی که با استفاده از فناوری و دانش خود توانستند کشور را از بحران‌هایی مانند کرونا نجات دهند و با رفع مشکلات و نیاز‌های کشور گام‌های بلندی را در راستای خنثی سازی تحریم‌ها بردارند.
بدون شک معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در رسیدن به این نقطه نقش بسیار پررنگی داشته است. در همین راستا ۱۱ آبان ماه ۱۴۰۱ حجت الاسلام و المسلمین سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهور وقت طی حکمی، «روح الله دهقانی فیروزآبادی» را به عنوان «معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری» منصوب کرد. اما این انتصاب با انتصاب‌های گذشته تفاوت داشت چرا که رئیس جمهور دراین حکم برای اولین بار عبارت «اقتصاد دانشبنیان» را به عنوان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اضافه کرد. تغییری که نشان از نقش کلیدی و اهمیت این معاونت در حرکت کشور به سمت اقتصاد دانشبنیان دارد.حالا سوال مهمی که پیش می‌آید این است که دلیل تاکید چندساله رهبرانقلاب بر دانش بنیان شدن اقتصاد کشور و اضافه کردن این عبارت به عنوان معاونت علمی و فناوری توسط رئیس جمهور چیست و تحقق آن چه کمکی به کشور میکند؟
** نقش رهبرانقلاب در گفتمان اقتصاد دانشبنیان/ از جنبش نرم افزاری تا رسیدن به مرجعیت علمی
برای یافتن پاسخ این سوال بیایید به اواخر دهه هفتاد برویم، آن روز‌هایی که رهبرمعظم انقلاب برای اولین بار در سخنرانی خودشان مساله جنبش نرم افزاری و چرخه تولید علم را مطرح کردند. موضوعی که آن زمان در دانشگاه‌ها خیلی جدی گرفته نشد و حتی مورد انتقاد و هجمه هم قرار گرفت. اما رهبر معظم انقلاب به تنهایی پای این مفاهیم ایستادند و آرام آرام مسیر رسیدن به قله‌های پیشرفت را برای همه افراد جامعه ترسیم کردند.
چندسال بعد و با توجه به نقش مهم دستگاه‌های اجرایی کشور، رهبر انقلاب بر مسأله‌ی گنجاندن تولید علم در سازوکار‌ها و برنامه‌ها و هدایت تلاش‌های علمی به سمت فناوری تأکید کردند. همچنین ایشان در سال ۱۳۸۷ تحقق مرجعیت علمی را یکی از اهداف مهم نقشه جامع علمی کشور دانستند و از مشارکت جوانان در تصمیم سازی‌های کلان به ویژه نقشه‌ی جامع علمی کشور بسیار حمایت کردند.
**تاسیس معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ابتکار رهبری بود
اواخر سال ۱۳۸۵ با حمایت مستقیم رهبرمعظم انقلاب معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تشکیل شد.
سال ۱۳۸۰ رهبرانقلاب در دیدار با هیأت دولت طرح و از دولت وقت خواستند در کنار کار‌های معمول وزارتخانه‌ها، به منظور سامان‌دادن ارتباط صنعت با دانشگاه مجموعه‌ای در ذیل ریاست‌جمهوری تشکیل دهند. در نهایت سال ۱۳۸۵ با حمایت مستقیم رهبرمعظم انقلاب معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تشکیل شد. ایشان سال بعد و در دیدار دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد، تشکیل این معاونت را مبارک دانستند و بر قابلیت انجام کار‌های اساسی این نهاد در کشور تأکید کردند.
در همین راستا سورنا ستاری معاون اسبق علمی و فناوری ریاست جمهوری درباره حمایت‌های مقام معظم رهبری از جریان علم و فناوری کشور گفته بود: «رهبرانقلاب پیش از دیگران و خیلی سال پیش از اقتصاد دانشبنیان صحبت می‌کردند و این فرهنگ را در جامعه شکل دادند مانند کسی که در کنار ساحل نشسته است و به آینده نگاه میکند. تاسیس معاونت علمی و فناوری ابتکار رهبری بود. چرا این اتفاق افتاد؟ بخاطر اینکه در کشور جایی باشد که دغدغه‌اش علم و فناوری و شرکت‌های دانشبنیان باشد چرا که وزارت خانه‌های متعدد ما فقط درگیر امور روزمره خودشان هستند. نگاه رهبری به آینده و استفاده از جوانان و شرکت‌های دانشبنیان این اتفاق را رقم زده است که امروز در این حوزه شاهد دستاورد‌های خوبی هستیم.»
**به ثمر نشستن اکوسیستم دانشبنیان با درایت رهبری
چندسالی است که رهبرانقلاب تاکید دارند تا از دل اکوسیستم شرکت‌های دانشبنیان یک اقتصاد بزرگ و توانمند ایجاد شود.
راهبری و حمایت‌های رهبرانقلاب از جریان علم و فناوری کشور به همین جا ختم نشد، تا اینکه ایشان اهمیت اقتصاد دانش بنیان و تولید ثروت از علم و فناوری را تبدیل به یک گفتمان ملی و مهم کردند. گفتمانی که شرکت‌های دانشبنیان از دل آن شکل گرفتند و تبدیل به اکوسیستمی بزرگ با بیش از ۷۶۰۰ شرکت شدند. حالا چندسالی است که ایشان ایستاده‌اند تا از دل اکوسیستم شرکت‌های دانشبنیان یک اقتصاد بزرگ و توانمند ایجاد کنند.
پیش از این رهبرمعظم انقلاب درخصوص اهمیت اقتصاد دانشبنیان فرمود‌ه‌اند: «اقتصاد دانشبنیان را اهمّیّت بدهیم. رشد شتابان اقتصاد به‌وسیله‌ی اقتصاد دانشبنیان ممکن خواهد شد. امروز ما امکانش را هم داریم؛ جوان‌های بسیاری هستند آماده، تحصیل‌کرده، باسواد که میتوانند کار‌هایی انجام بدهند. گاهی می‌شنوید یا در تلویزیون می‌آیند یک کارآفرین جوان را نشان میدهند که آدم واقعاً لذّت میبرد، حظ میکند که این آمده وارد شده در یک مقوله‌ای -کشاورزی، دامداری، صنعت، صنعت‌ها‌ی کوچک، خدمات و امثال اینها- با سرمایه‌ی کم شروع کرده و با پشتکار به یک جایی رسیده. تولید ثروت از راه فکر، از راه کار‌های دانشی هم یک مسئله است.»
**افزایش سهم دانش‌بنیان‌ها از اقتصاد کلان کشور
پس از گسترش زیست بوم دانش بنیان کشور، دیگر نوبت آن رسیده است که سهم اقتصاد دانشبنیان از GDP و اقتصاد کلان کشور مشخص و افزایش پیدا کند. در همین راستا رهبرانقلاب در بهمن ماه سال ۱۴۰۰ در دیدار با جمعی از تولیدکنندگان و فعالان صنعتی، دانش بنیان شدن صنایع کشور را ضروری دانستند و فرمودند: «در سال‌های اخیر هزاران بنگاه دانش بنیان کوچک و متوسط به وجود آمده است، اما در مورد دانش بنیان شدن صنایع بزرگ غفلت شده است که باید در این زمینه از توانایی و دانش جوانان خوش استعداد استفاده شود؛ همان طور که در هر جایی، از واکسن کرونا تا موشک نقطه زن که به جوانان اعتماد و از آن‌ها کار خواسته شد، واقعاً درخشیدند.»
اگر نگاهی به مسیر شکل‌گیری اقتصاد دانشبنیان بیاندازید خواهید دید که رهبر حکیم انقلاب چگونه این اکوسیستم را از هیچ بنا کردند و جامعه و کشور را با خود همراه کردند.
اقتصاد دانشبنیان را می‌توان یکی از موفق‌ترین و مهم‌ترین پروژ‌های دو دهه اخیر نظام جمهوری اسلامی و شخص مقام معظم رهبری دانست، چرا که اگر نگاهی به مسیر شکل‌گیری اقتصاد دانشبنیان بیاندازید خواهید دید که رهبر حکیم انقلاب چگونه این اکوسیستم را از هیچ بنا کردند و جامعه و کشور را با خود همراه کردند.
**قانون جهش تولید دانشبنیان؛ ایجاد اقتصادی قدرتمند از دل دانش‌بنیان‌ها
حدود ۱۲ سال پیش بود که قانون حمایت از شرکت‌های دانشبنیان برای کمک به رشد این اکوسیستم نوپا، توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد. قانونی که با تلاش بازیگران و فعالان این زیست بوم تقریبا به صورت کامل و مستمر اجرا شد تا اکوسیستم نوپای ۱۲سال پیش را به یک موجودیت اقتصادی بزرگ تبدیل کند.
اما این قانون در فضایی شکل گرفته بود که شرکت‌های دانشبنیان تا این اندازه گسترش پیدا نکرده بودند، از این رو تصویب قانونی جدید برای رفع موانع موجود بر سر راه شرکت‌های دانشبنیان و هدایت این اکوسیستم به سمت ایجاد یک اقتصاد بزرگ و توانمند، از نان شب هم برای کشور ضروری‌تر شده بود. تا اینکه در سال «تولید؛ دانش بنیان و اشتغال آفرین» فراکسیون اقتصاد دانشبنیان مجلس یازدهم موفق شد قانون جهش تولید دانشبنیان را پس از سه سال با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تصویب و برای اجرا به دستگاه‌های دولتی ابلاغ کند.
**کلام آخر
اضافه شدن عبارت «اقتصاد دانش بنیان» به عنوان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، نامگذاری سال جاری به نام سال «تولید؛ دانش بنیان و اشتغال آفرین»، تصویب قانون جهش تولید دانشبنیان و تاکیدات مکرر رهبر انقلاب بر اهمیت این حوزه، نشان از ضرورت دانشبنیان شدن اقتصاد کشور دارد. از این رو به نظر می‌رسد آغاز فصلی جدید در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری، نوید بخش حرکت اکوسیستم دانشبنیان و نوآوری کشور به سمت ایجاد یک اقتصاد بزرگ و توانمند در سال‌های پیش رو خواهد بود.
انتهای پیام/
دایرةالمعارف دانش‌بنیان‌ها ۹۶؛
