کوچک‌ترین سیاره شناخته‌شده جهان

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا به نقل از اسپیس،‌ با توجه به استانداردهای تعیین‌شده، زمین سیاره کوچکی است. مشتری، بزرگترین سیاره منظومه شمسی می‌تواند بیش از 1300 زمین را درون خود جای دهد. اما زمین کوچکترین سیاره در منظومه شمسی نیست. در سال 2006 با حذف پلوتو از لیست سیارات منظومه شمسی، این عنوان به سیاره عطارد رسید.  

بیرون از منظومه شمسی کدام جرم کوچکترین سیاره است؟

تعجب‌آور نیست که یافتن سیارات فراخورشیدی بسیار کوچک- سیاراتی که به دور ستارگانی خارج از منظومه ما می‌چرخند- بسیار دشوار است. با این حال در میان فراخورشیدی‌هایی که تا کنون کشف‌شده، «کپلر 37بی» کوچکترین سیاره است. این سیاره که در سال 2013 با استفاده از داده‌های تلسکوپ فضایی کپلر کشف شد، کوچکتر از عطارد و تقریباً به اندازه ماه سیاره زمین است.

توماس بارکلی، اخترفیزیکدان مرکز پروازهای فضایی گادرد ناسا که این سیاره را شناسایی کرد، گفت: «ما اجرام بسیار کمی به اندازه زمین پیدا ‌کردیم که خیلی کوچکتر از آن نبودند و پیدا کردن این جرم کوچک بسیار دور از ذهن بود.»
کپلر37بی، مانند تمام سیارات فراخورشیدی کشف شده توسط تلسکوپ فضایی کپلر، با استفاده از تکنیکی به نام «گذر» شناسایی شد. هنگامی که سیارات خارج از منظومه شمسی به دور ستاره‌ میزبان خود می‌چرخند، در هنگام عبور از برابرستاره، باعث کاهش نور آن می‌شوند. اخترشناسان می‌توانند به کمک کم نور شدن ستاره وجود سیاره‌ای در مدار آن را شناسایی کنند. همچنین می‌توانند برخی از خواص سیاره مانند جنس، اندازه و فاصله‌اش از ستاره میزبان را مشخص کنند.

کپلر37بی، به دور ستاره کپلر-37 که حدود 209 سال نوری از زمین فاصله دارد، می چرخد. این ستاره از خورشید کمی کوچکتر و سردتر است. در مدار این ستاره سه سیاره دیگر نیز وجود دارد که از کپلر37بی بزرگترند.

کپلر37بی، یک سیاره سنگی و بسیار نزدیک به ستاره میزبانش است. حدود 13.4 روز زمینی طول می‌کشد تا یکبار به دور ستاره خود بچرخد. این سیاره احتمالا مانند عطارد سطحی خشن دارد و فاقد اتمسفر است.

اما آیا کپلر37 بی، واقعا یک سیاره است؟ مطمئناً این جرم کیهانی شبیه هیچ یک از سیارات منظومه شمسی نیست. به گفته بارکلی، تعریفی که برای کلمه سیاره ارائه شده بر اساس شناخت ما از سیارات منظومه شمسی است.
طبق اعلام اتحادیه بین‌المللی نجوم، یک سیاره باید به دور یک ستاره بچرخد، به اندازه‌ای بزرگ باشد که به شکل کروی درآید و بتواند مدار و اطراف خود را از هر جرمی با اندازه مشابه پاک کند.

بارکلی گفت: «در مورد سیارات فراخورشیدی شرایط سخت‌تر است، چرا که تشخیص اینکه آیا یک سیاره فراخورشیدی واقعاً اجرام با اندازه‌های مشابه را از مدار خود پاک می‌کند یا خیر، بسیار دشواراست. اما در مورد کپلر37بی، شک زیادی وجود ندارد.»

او افزود: «این جرم به اندازه کافی بزرگ است و گرانش مناسبی دارد؛ به اندازه کافی به ستاره خود نزدیک است و قادر است اطراف خود را از اجرام دیگر پاک کند. بنابراین با تعریف ما از سیاره سازگاری دارد و با قطعیت می‌توان آن را در دسته سیارات جای داد.»

بارکلی گفت: «اگرچه کپلر37بی، بیش از یک دهه عنوان «کوچکترین سیاره» را یدک می‌کشد، اما برای همیشه این عنوان را حفظ نخواهد کرد؛ زیرا از زمانی که تلسکوپ فضایی کپلر در سال 2018 بازنشسته شد، ابزارهای جدید برای کشف فراخورشیدی‌ها در اختیار دانشمندان قرار گرفت.»
به طور مثال، با هدف جستجوی سیارات فراخورشیدی، تلسکوپ فضایی نانسی گریس رومن ناسا تا تابستان 2027 به فضا پرتاب خواهد شد.

این تلسکوپ از روش ریزهمگرایی گرانشی برای کشف میلیون‌ها سیاره فراخورشیدی استفاده خواهد کرد. ریزهمگرایی گرانشی پدیده‌ای نجومی بر اساس همگرایی گرانشی است که با آن می‌توان اجرام نجومی را، مستقل از نوری که از آنها تابیده می‌شود، شناسایی کرد. این تلسکوپ نه تنها سیاره‌های فراخورشیدی دور و کوچک را کشف خواهد کرد، بلکه انواع گسترده‌ای از اجرام کیهانی مانند کوتوله‌های قهوه‌ای و سیاه‌چاله‌ها را نیز در بر می‌گیرد.

به گفته ناسا، تلسکوپ نانسی قادر است با بررسی آسمان، حدود 2600 سیاره فراخورشیدی را پیدا کند. با آغاز به کار این تلسکوپ قدرتمند، می‌توان مطمئن بود که سیاراتی کوچکتر از کپلر37 بی کشف خواهد شد.

ترجمه از مریم فخیمی